Dr hab. Helena Duć-Fajfer, prof. UJ Legnica, 4.12.2020
Zastępczyni Prezesa Stowarzyszenia Łemków
L.dz. 70/2020 ZG SŁ
Pan Dr Jarosław Szarek, Prezes IPN
Pan Adam Siwek, Dyrektor BUWiM IPN
Szanowny Panie Prezesie, Szanowny Panie Dyrektorze
W przededniu 102 rocznicy historycznego Wiecu we Florynce, przesyłam na ręce Panów list
otwarty, jaki przed rokiem, działając w imieniu Stowarzyszenia Łemków i społeczności
łemkowskiej zamieściłam na stronie petycjeonline.com pod linkiem
https://www.petycjeonline.com/list_otwarty_do_ipn-
u?fbclid=IwAR0ZTm3lUxe3Yi0C4qhsoCDGUk-HmXYa2O-
Dq6nJMhZwb8_k85OJhHmnd28.
Podpisały się pod nim 683 osoby.
Forma otwarta petycji - podająca do wiadomości publicznej zarówno proponowaną treść tablicy
upamiętniającej istotne dla Łemków wydarzenie historyczne, jak i zawartą w decyzji odmownej
IPN-u argumentację dla takiej decyzji, a przede wszystkim nasze wystąpienie do władz IPN-u
o zmianę stanowiska, jako całkowicie bezzasadnego i nieadekwatnego zarówno względem
sytuacji historycznej, jak i aktualnego kontekstu - wynika z naszego głębokiego przekonania o
konieczności komunikowania społeczeństwu, w jakim żyjemy, doświadczanej przez naszą
społeczność dyskryminacji, odmawiania przysługującego nam jako wspólnocie pamięci prawa
do upamiętnień. Jest też otwartym aktem społecznym, informacją, komunikatem jawności
naszych intencji, nie mających nic wspólnego z występowaniem przeciw polskiej racji stanu,
integralności granic, czy innych skierowanych przeciw społeczeństwu czy państwu polskiemu
działań.
Pod petycją podpisały się osoby narodowości łemkowskiej, polskiej, jak i członkowie innych
grup narodowych i społecznych. Wielu spośród nich reprezentuje środowiska naukowe,
twórcze. Znaczna część sygnatariuszy skomentowała, wyjaśniła cel, w jakim podpisuje naszą
petycję.
Przesyłamy obecnie ten list do adresatów, do których został bezpośrednio skierowany.
Wierzymy, iż w dwa lata po podjęciu decyzji odmownej, perspektywa patrzenia przez władze
IPN na wydarzenia sprzed ponad stu lat, które nawet w czasie, gdy się dokonywały, nie były
traktowane jako skierowane przeciw państwu polskiemu, uległa zmianie. Przedstawione przez
nas argumenty za brakiem obiektywnych podstaw do decyzji odmownej są precyzyjne i
jednoznaczne. Stąd wypływa nasza wiara w pozytywne rozpatrzenie naszego odwołania od
decyzji zawartej w piśmie Dyrektora BUWiM, Adama Siwka z dnia 28 listopada 2018 r.
Zdajemy sobie sprawę, że formalna procedura odwoływania się od decyzji powinna dokonać
się w czasie zdecydowanie krótszym jak dwa lata, prosimy, jak to zostało wyrażone w piśmie
poniżej, o ponowne rozpatrzenie sprawy upamiętnienia łemkowskiego we Florynce.
Z poważaniem
Helena Duć-Fajfer
Pan
Dr Jarosław Szarek
Prezes
Instytutu Pamięci Narodowej
Komisji Ścigania Zbrodni
przeciwko Narodowi Polskiemu
Pan
Adam Siwek
Dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa
Instytutu Pamięci Narodowej
W powołaniu na prawa gwarantowane nam przez Konstytucję RP oraz Ustawę z dnia
6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku
regionalnym występujemy do władz Instytutu Pamięci Narodowej o zmianę
stanowiska w kwestii upamiętnienia miejsca wiecu społeczności łemkowskiej z dnia 5
grudnia 1918 r. w miejscowości Florynka. Uważamy, że argumenty zawarte w
odpowiedzi IPN-u z dnia 28 listopada 2018 r. na nasze pismo z dnia 18 października
2018 r. do Dyrektora BUWiM, Adama Siwka są całkowicie bezzasadne i nieadekwatne
zarówno względem sytuacji historycznej, jak i aktualnego kontekstu. W naszym
piśmie zwróciliśmy się z prośbą o wydanie pozwolenia na ulokowanie w historycznym
miejscu, gdzie 5 grudnia 1918 r odbył się wiec ok. 500 delegatów ze 130 wsi
łemkowskich, tablicy upamiętniającej w języku łemkowskim oraz w języku polskim o
treści:
В ТІЙ ПЛЕБАНІІ І НА ПРОЛІГАЮЧІЙ ПРЕД НЬОМДОЛИНЦІ
ПРОХОДИЛО 5 ГРУДНЯ 1918 РОКА ВІЧЕ, КОТРЕ СКЛИКАЛО
БЛИЗКО 500 ДЕЛЕҐАТІВ 130 СЕЛ ЛЕМКОВИНЫ.
ПРОГОЛОШЕНО НА НИМ РУСКУ НАРОДНУ РЕСПУБЛИКУ ЛЕМКІВ.
В 100. РІЧНИЦЮ ПОДІЙ – 5 ГРУДНЯ 2018 Р.
СТОВАРИШЫНЯ ЛЕМКІВ
¯¯¯
W TEJ PLEBANII I NA DOLINCE PRZED NIĄ
ODBYŁ SIĘ 5 GRUDNIA 1918 ROKU WIEC, KTÓRY ZGROMАDZIŁ
OKOŁO 500 DELEGATÓW 130 WSI ŁEMKOWYNY.
PROKLAMOWANO NA NIM RUSKĄ NARODOWĄ REPUBLIKĘ ŁEMKÓW.
W 100. ROCZNICĘ WYDARZEŃ – 5 GRUDNIA 2018 R.
STOWARZYSZENIE ŁEMKÓW
W naszym piśmie wskazaliśmy też, że „Dla społeczności łemkowskiej wydarzenia z
Florynki z 1918 r. są istotnym elementem zbiorowej pamięci społecznej i ich
upamiętnienie w chwili obecnej, gdy zmagamy się z tragicznymi skutkami akcji
„Wisła” i wcześniejszych wysiedleń, jest dla nas swojego rodzaju obowiązkiem wobec
historii”. Zaznaczyliśmy, że odsłonięcia i poświęcenia tablicy chcieliśmy dokonać 5
grudnia 2018 r., w setną rocznicę wiecu.
W odpowiedzi odmownej na nasze pismo władze IPN-u powołały się na
obowiązujący wszystkich obywateli RP nakaz “poszanowania
integralności terytorialnej Rzeczpospolitej Polskiej” i wskazały, że ideą
zgromadzonych na wiecu we Florynce delegatów było zachowanie jedności z
pozostałymi Rusinami i niechęć do włączenia terytorium Łemkowyny do państwa
polskiego. Argumenty te w świetle faktów historycznych są całkowicie bezzasadne, a
dla nas brzmią szczególnie boleśnie, gdyż:
1. Dnia 5 grudnia 1918 r. terytorium Polski nie było wyznaczone uznanymi
granicami państwowymi i trudno tu przypisywać aktywistom łemkowskim
występowanie przeciw integralności terytorialnej RP.
2. Dokumenty historyczne poświadczają, że elity łemkowskie działały w dobrej
wierze, z pełnym przekonaniem o stosowaniu się wszystkich narodów do
Orędzia Woodrowa Wilsona o powojennym ładzie na świecie, o prawie
narodów do samostanowienia.
3. O przeświadczeniu, że prowadzone działania są zgodne z prawem
międzynarodowym i nieskierowane przeciw Polsce świadczyło utrzymywanie
przez członków Ruskich Rad (organów administracyjnych powoływanych na
wiecach) stałego kontaktu i współpracy z lokalnymi i centralnymi strukturami
Polskiej Komisji Likwidacyjnej i późniejszych polskich władz. To
przeświadczenie potwierdzone jest też w deklaracjach i postanowieniu o
oddaniu wszelkich sporów o terytorium Łemkowyny do arbitrażu Konferencji
Pokojowej w Paryżu.
4. Koronnym argumentem wskazującym na bezzasadność przypisywania po stu
latach antypaństwowego działania symboliki powiązanej z wiecem we Florynce
jest wyrok Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia 10 czerwca 1921 r. w
sprawie przeciw łemkowskim przywódcom (członkom Komitetu
Wykonawczego). Jest to wyrok uniewinniający, podkreślający działanie
obwinionych w dobrej wierze z woli narodu.
5. Szczególnie bolesne i paradoksalne dla łemkowskiej mniejszości etnicznej jest
odwołanie się w piśmie odmownym IPN-u do integralności granic
państwowych. Jeśli w 1921 r. w dopiero co konstytuującym się państwie
polskim nie uznano w dążeniach łemkowskich przywódców reprezentujących
ok. 130-tysięczną, zamieszkującą zwarte terytorium wspólnotę, znamion
działalności zagrażającej interesom państwowym, to w chwili obecnej – gdy
Łemkowie zostali sprowadzeni do rozproszonej dziesięciotysięcznej,
podlegającej drastycznej akulturacji, mniejszości – wskazywanie na argument
integralności terytorialnej jest daleko idącym nieporozumieniem, a wręcz
nadużyciem.
6. Postawienie tablicy upamiętniającej symboliczne w historii Łemków wydarzenie
świadczące o dojrzałości elit łemkowskich do odpowiedzialności za losy swej
wspólnoty nie jest w najmniejszym stopniu powiązane z jakimikolwiek
negatywnymi konsekwencjami społecznymi i politycznymi. Dla zmagających się
z efektami akcji „Wisła” Łemków stanowiłoby natomiast ważny tożsamościowo
akt nieobudowanego lękiem czy oskarżeniami współbycia obywatelskiego w
kraju, w którym akceptowane są różnice nie tylko kulturowe, ale też różne wizje
pamięci wspólnotowej jako ważnego komponentu tożsamości etnicznej.
Mając na uwadze powyższe, apelujemy o ponowne rozpatrzenie naszej prośby i
wydanie zgody na postawienie przygotowanej już tablicy w miejscu, do którego
odnosi się jej treść.
Z poważaniem
Do wiadomości:
1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Pan Andrzej Duda
2. Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Pani Elżbieta Witek
3. Marszałek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej Pan Tomasz Grodzki
4. Premier Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej Pan Mateusz Morawiecki
5. Rzecznik Praw Obywatelskich Pan Adam Bodnar
